Sygnalista, znany również jako „whistleblower”, to osoba, która zgłasza nieprawidłowości, nadużycia lub nieetyczne zachowania w miejscu pracy. W dzisiejszym złożonym świecie biznesu jego rola staje się coraz bardziej istotna, pomagając organizacjom utrzymać wysoki standard etyczny oraz zapewniać przestrzeganie przepisów prawa. Ale kim dokładnie jest sygnalista i jakie są jego obowiązki?
Zadania sygnalisty w kontekście nowej ustawy. Co musisz wiedzieć?
Ustawa o ochronie sygnalistów zacznie obowiązywać od dnia 25 września 2024 r. oznacza to, że w organizacjach już dzisiaj musi być zaprojektowany skuteczny system zgłaszania naruszeń.
Warto również mieć na uwadze, czego ww. ustawa dotyczy.
Podmiotów prawnych, na rzecz których według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Do liczby 50 osób wykonujących pracę zarobkową na rzecz podmiotu prawnego wlicza się pracowników w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia.
Na progi współpracy, z osobami świadczącymi pracę, muszą także uważać podmioty wykonujące działalność w zakresie:
- usług, produktów i rynków finansowych;
- przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
- bezpieczeństwa transportu;
- ochrony środowiska.
Jeśli Twoja firma spełnia te kryteria i wkrótce będzie jej dotyczyć ustawa, a Ty nadal nie wiesz, kto to jest sygnalista i jakie są zadania sygnalisty, przeczytaj ten artykuł do końca i dowiedz się więcej.
Sygnalista kto to?
Sygnalista określany również jako whistleblower to osoba, która posiada informacje o naruszeniach związanych z pracą w sektorze prywatnym lub publicznym dotyczących m.in.:
- korupcji,
- zamówień publicznych,
- przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu,
- ochrony środowiska,
- zdrowia publicznego.
Sygnalista ma prawo o naruszeniu prawa powiadomić w jeden z nw. sposobów:
- zgłoszeniem wewnętrznym (bezpośrednio w miejscu pracy),
- zgłoszeniem wewnętrznym (do odpowiednich organów),
- ujawnieniem publicznym (do wiadomości publicznej, np. do mediów).
Ponadto sygnalista będzie podlegał ochronie, jeśli wychwyci naruszenie i zaalarmuje o nim w dobrej wierze (z dobrą intencją). Zgodnie z prawem nie ma obowiązku dokonywania zgłoszeń. Pracownik, który zauważy nieprawidłowości, sam decyduje, czy dokona zgłoszenia, czy nie. Jeśli to zrobi, a przekazane informacje będą prawdziwe, przysługuje mu ochrona prawna i tożsamości. Zasady alarmowania powinny być ustalone i z góry określone w procedurze zgłoszeń wewnętrznych, którą powinny posiadać instytucje zobowiązane. Wiedzę na ten temat można zdobyć na szkoleniu z ochrony sygnalistów w trybie stacjonarnym lub online.
Kto może zostać sygnalistą i dokonać zgłoszenia?
Gdy rola sygnalisty w zakładzie pracy jest jasna, może pojawić się kolejne pytanie – kto może być sygnalistą?
- Pracownik (również tymczasowy).
- Przedsiębiorca.
- Prokurent (pracownik, któremu udzielono prokury – szczególnego pełnomocnictwa do działania w imieniu przedsiębiorstwa).
- Akcjonariusz/wspólnik.
- Stażysta.
- Wolontariusz.
- Praktykant.
- Funkcjonariusz w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2023 r. poz. 1280, 1429 i 1834).
- Żołnierz w rozumieniu art. 2 pkt 39 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2024 r. poz. 248 i 834).
Kto nie jest sygnalistą?
Alarmować o naruszeniu nie można i nie jest sygnalistą osoba, która:
- uzyskała informacje nielegalnie;
- uzyskała informacje, będąc przypadkowym świadkiem, niemającym związku z danym miejscem pracy;
- nie dochowa zachowania tajemnicy zawodowej, np. prawnik, lekarz, sędzia.
Takiej osobie nie przysługuje również ochrona przewidziana dla sygnalistów, dlatego, zanim dojdzie do zgłoszenia, upewnij się, że dana informacja jest prawdziwa.
Sygnaliści, o co chodzi? Zrozumienie ich roli w firmie
Rola sygnalisty może być czasami niezrozumiała dla pracowników i negatywnie postrzegana. Jednak nic bardziej mylnego, chodzi przecież o dobro Twojej firmy. Jeśli zależy Ci na tym, by była ona organizacją nowoczesną i działającą w sposób etyczny, sygnaliści odgrywają w tym kluczową rolę. Promują przejrzystość, odpowiedzialność i postępowanie zgodne z prawem w organizacjach i instytucjach. Szkolenia finansowe również z zakresu ochrony sygnalistów to ważny element kultury organizacyjnej firmy i budowania pozytywnej marki pracodawcy.
Wiesz już, kim jest sygnalista i co robi, dlatego już teraz możesz stworzyć z Walutą Wiedzy wewnętrzną procedurę dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych, w tym skuteczną ochronę osób pełniących tę rolę. Jeśli potrzebujesz eksperckiego wsparcia w tym temacie, by działać zgodnie z obowiązującym prawem, zachęcam do nawiązania ze mną kontaktu telefonicznego lub mailowego – pomogę Tobie i Twoim pracownikom zrozumieć, dlaczego tak ważna jest rola sygnalisty w zakładzie pracy, jak rozpoznać i reagować na potencjalne zagrożenia oraz przekażę niezbędną wiedzę na temat praw i obowiązków sygnalisty. Skontaktuj się ze mną, porozmawiajmy o najlepszej dla Ciebie formie współpracy.
